ความเชื่อเกี่ยวกับบอกไฟของชาวล้านนา

ความเชื่อเกี่ยวกับบอกไฟของคนล้านนาไทยแต่โบราณกาล ซึ่งผู้รู้ได้สันนิษฐานว่าได้รับเอาต้นแบบมาจาก

ประเพณีจิบอกไฟ เป็นประเพณีที่สืบทอดต่อกันมาชาติจีน อย่างไรก็ตามเมื่อวิธีการและประเพณีนี้ได้เข้ามาถึง

อาณาจักรล้านนาแล้ว บทบาทของการจิบอกไฟก็ถูกนำมาเกี่ยวพันกับพุทธศาสนาและโยงไปถึงศาสนาพราหมณ์ด้วยโดยเฉพาะการจุดบอกไฟหมื่น นอกจากจะเป็นการจุดเป็นพุทธ-บูชาแล้ว ก็มีความเชื่อว่าเสียงดังของบอกไฟหมื่นนี้ จะทำให้พระอินทร์ พระพรหม และท้าวจตุโลกบาลได้ทราบถึงการทำบุญสุนทาน การประกอบกรรมดีของมวลหมู่มนุษย์ และจะมีผลดลบันดาลให้ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล พืชพันธุ์ธัญญาหารอุดม

สมบูรณ์ แมงบ้ง คือตัวหนอนและแมลงทั้งหลายไม่มารบกวน"ครัวปลูกลูกฝัง" คือพืชที่ปลูกไว้ ให้บ้านเมืองอยู่ร่มเย็นเป็นสุขหาโจรมารมาราวีไม่ได้ มีข้าวในนา มีปลาในน้ำ วัวควายแพร่พอกออกหลาย แต่สิ่งที่แฝงอยู่กับประเพณีนี้และมีความยิ่งใหญ่มากนั้นก็คือภูมิปัญญาชาวบ้านที่รู้จักนำวัสดุใกล้ตัวมาสร้างสรรค์ผลงานรับใช้สังคมในด้านประเพณีวัฒนธรรมรวมถึงความรักความสามัคคีของหมู่คณะที่ร่วมแรงร่วมใจกันทำบอกไฟ

และมีส่วนร่วมในขบวนแห่บอกไฟอันครึกครื้นสนุกสนาน ชาวล้านนาเชื่อว่า ถ้ามีการจุดบอกไฟบูชาแล้วจะมีฝนตกต้องตามฤดูกาล ข้าวปลาไม่ขาดน้ำจนเกิดการ "ตายแดด" พืชพันธุ์ธัญญาหารบริบูรณ์ นอกจากนี้หลายคนยังเชื่อว่า วิธีหรืออุปเท่ห์ที่จะทำให้บอกไฟเกิดการระเบิดหรือขึ้นไม่ดีนั้นทำได้โดยเอาดินมาอุดหู เอาเท้าอุดรูปู หรือกสั้นลมหายใจเข้าออกอย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้

การเล่นบอกไฟ เป็นการเล่นที่มีมาแต่โบราณกาล แทบจะกล่าวได้ว่าอยู่คู่กับชนชาติไทยมาเลยก็ว่าได้ ดังจะเห็นว่าในการบัญญัติให้มีกระเสมเมือง (สิ่งที่ทำให้พลเมืองมีความสุข) ของพระญามังรายนั้น ท่านว่าประกอบด้วย

ปาเวณีปีใหม่ (งานในเทศกาลสงกรานต์)
จิบอกไฟ (จุดบอกไฟ)
ไหว้พระธาตุ (งานฉลองพระเจดีย์ ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ) ซึ่งเป็นงานประจำปี
เถี่ยงเรือ (แข่งเรือ)

ประเพณีทั้งสี่ยังมีอยู่ไม่จางหาย แม้ว่าจะเเตกต่างไปจากเดิมบ้างก็ตาม แต่ก็ยังพอให้เราได้รู้ ได้เห็นวัฒนธรรมประเพณี วิถีชีวิต ภูมิปัญญาชาวบ้านได้ดี การเล่นบอกไฟ เป็นการเล่นที่ต้องใช้เวลานานในการทำ แต่กลับใช้เวลาเล่นสั้นมากเหมือนกับกาเรเข่งขันวิ่งเร็วระยะทางสั้นๆ แต่เสียเวลาซ้อมนานเป็นเดือนๆ ทั้งนี้ต้องอาศัยฝีมือ ความชำนาญ และความสามารถเฉพาะตัวหลายๆ ด้านประกอบกัน

ชนิดของบอกไฟ ในล้านนานั้นมีบอกไฟหลายชนิด เช่น